Światło od zarania dziejów wspomagało przebieg procesów fizjologicznych oraz behawioralnych ludzi dostosowując ich do warunków funkcjonowania podczas 24-godzinnej doby, zgodniej z ruchem obrotowym Ziemii, nazywanej rytmem dobowym.
Właściwości
- Natężenie – miara ilości światła padającego na powierzchnię. Jednostką pomiarową jest lux [lx];
- Luminancja – miara ilości światła w danym kierunku. Jest możliwa do zmierzenia i wyraża, ile światła dociera do oczu obserwatora. Jednostką pomiarową jest kandela na metr kwadratowy [cd/m2];
- Barwa – miara określana poprzez temperaturę barwową światła. Jednostką określającą barwę jest Kelwin [K];
- ciepłe światło – o temperaturze 2700K, odpowiednie do odpoczynku;
- neutralne światło – o temperaturze 3200-4200K, właściwe do pomieszczeń wielofunkcyjnych, w których spędzamy dużo czasu;
- zimne światło – o temperaturze 5200K, stymuluje wydzielanie serotoniny, wspomaga koncentrację, idealne do pomieszczeń biurowych;
- Strumień świetlny – miara ilości światła. Określa ile jest lumenów na metr kwadratowy. Jednostką pomiarową jest lumen [lm].
Wpływ na zdrowie
Właściwe dostosowanie oświetlenia ma istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie człowieka oraz przebieg procesów fizjologicznych jego organizmu. Ta zależność jest silnie powiązana z historią powstania i rozwoju gatunku ludzkiego, który dostosował przebieg swojego dnia zgodnie z położeniem słońca.
Każdy z nas funkcjonuje zgodnie z własnym rytmem okołodobowym, który silnie zależny jest od światła. Jego nadmiar w porze wieczornej może doprowadzić do zaburzenia wydzielana melatoniny, która wpływa na zapotrzebowanie organizmu na sen. Konsekwencją nieprawidłowego wydzielania hormonu doprowadza do pobudzenia oraz problemów z zasypianiem.
Współcześnie opracowanych zostało wiele reguł oraz standardów oświetlenia dostosowanych do wykonywanych przez nas czynności. Dla prawidłowej koncentracji oraz wzrostu efektywności pracy warto zaopatrzyć się w inne źródła światła niż takie, które wspomaga odpoczynek i wprowadza nas w komfortowy nastrój.
Podejście HCL – odpowiednie oświetlenie w odpowiednim czasie
Tryb życia współczesnych ludzi wymaga od nich odejścia od naturalnego rytmu dnia i nocy, który wyznaczany jest poprzez położenia słońca. Sztuczne oświetlenie było więc niezbędne, aby wydłużyć porę dnia i zapewnić człowiekowi całodobową aktywność. Właśnie dlatego koncepcje oświetlenia powinny skupiać się na człowieku oraz wspomagać jego funkcjonowanie w ciągu dnia. Podejście HCL (ang. Human Centric Lightning) zajmuje się opracowaniem standardów oświetlenia stymulującego naturalny przebieg dnia, które długoterminowo oddziałuje na zdrowie i samopoczucie. Projektowanie tych zależności odbywa się w oparciu o wizualny, emocjonalny oraz biologiczny wpływ światła na funkcjonowanie człowieka.
Naturalny przebieg światła dziennego
Schematy poniżej przedstawiają założenie podejścia HCL w porównaniu do naturalnego przebiegu światła w zależności od pory roku.
W okresie letnim można zauważyć, iż wykres światła sztucznego przebiega zgodnie z naturalnym światłem dziennym.
Natomiast w okresie zimowym, kiedy słońce zachodzi znacznie szybciej niż latem, podejście HCL wydłuża dzień.
Standardy
Każdy kraj członkowski Unii Europejskiej ma obowiązek wdrożenia założeń normy „EN12464-1:2011”, która uwzględnia zalecenia dotyczące warunków oświetleniowych w miejscach pracy. Każde państwo ma również możliwość (przy uwzględnieniu założeń unijnych) opracować własne wytyczne. Projektowanie oświetlenia w miejscach pracy to nie lada wyzwanie, ponieważ istnieje wiele zależnych, które trzeba wziąć pod uwagę m.in.: liczbę osób w pomieszczaniu, wiek, wykonywane czynności, ilość godzin przebywania w pomieszczeniu, porę dnia.
Ze względu na natężenie oświetlenia można wyróżnić parę norm według konwencji Unii Europejskiej:
Rodzaj pomieszczenia | Natężenie oświetlenia [lx] |
Pomieszczenie biurowe do pracy przy biurku | 500 |
Recepcja | 300 |
Hale wejściowe do budynków użytku publicznego | 100 |
Pokoje konferencyjne | 500 |
Klasy lekcyjne w szkołach publicznych | 300 |
Sale zabiegowe w placówkach medycznych | 1000 |