Za nim przejdziemy do sformułowania „dziura ozonowa” należy kilka zdań powiedzieć o warstwie ozonowej znajdującej się w stratosferze na wysokości między 15-30 km. Jej głównym zadaniem jest ochrona organizmów żywych przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym (UV) emitowanym przez słońce. Naukowcy dokładnie obserwują stan tej bardzo istotnej „tarczy” od lat 80-tych XX wieku. Niestety zwłaszcza w latach 70, 80 i 90 XX wieku, ludzie w istotny sposób przyczynili się do zubożenia opisywanej warstwy ozonowej, co bezpośrednio doprowadziło do powstania właśnie dziur ozonowych na biegunach Ziemi. To z kolei zwiększyło poziom promieniowania ultrafioletowego. Gazy najmocniej zubożające warstwę ozonową to głównie chlorofluorowęglowodory (CFC), wodorochlorofluorowęglowodory (HFC) i gazy halonowe stosowane w lodówkach, dezodorantach a także w procesach przemysłowych.
Krótko po odkryciu tragicznego stanu warstwy ozonowej, bo już w 1987 roku przyjęto międzynarodowe porozumienie zwane Protokołem montrealskim, nakazujące skuteczne ograniczenie emisji gazów niszczących warstwę ozonową.
Podjęte ponad 40 lat temu działania, konsekwentnie realizowane, przyniosły pozytywne rezultaty. Z początkiem 2023 roku zespół międzynarodowych ekspertów wraz z przedstawicielami Organizacji Narodów Zjednoczonych potwierdził pozytywne odwrócenie wcześniejszych trendów. Naukowcy potwierdzili, iż przy zachowaniu obecnej polityki ograniczania szkodliwych substancji, warstwa ozonowa może zostać przywrócona do stanu z 1980 roku (sprzed pojawienia się dziury ozonowej) do 2040 roku. W przypadku obszarów gdzie wielkość dziur była największa – Antarktydy oraz Arktyki, odtworzenia warstwy możliwe będzie w pierwszym przypadku około 2066 roku, a w drugim do 2045 roku. Największy w historii zasięg dziury ozonowej na półkuli południowej wynoszący 28,4 mln km² miał miejsce we wrześniu 2000 r. i od tego też momentu następuje wspomniane wcześniej odwrócenie negatywnego trendu.
Warto też na koniec podkreślić, że działania realizowane na podstawie Protokołu montrealskiego wpłynęły także pozytywnie na zmiany klimatyczne. Wprowadzona w 2016 r. Poprawka z Kigali, wprowadzona do protokołu w 2016 r. wymusiła stopniowe wycofywanie z produkcji i stosowania niektórych wodorofluorowęglowodorów (HFC). Gazy te nie niszczą bezpośrednio warstwy ozonowej, ale za to silnie przyczyniają się do globalnego ocieplenia i przyspieszają zmiany klimatycznych. W raporcie z 2023 r. naukowcy oszacowali, że ograniczenie emisji HFC pozwoli do 2100 r. uniknąć kolejnego ocieplenia o 0,3–0,5°C.
Maksymalny zasięg dziury ozonowej na półkuli południowej w latach 1979-2022. Źródło: EEA.
Źródło: https://mappingair.meteo.uni.wroc.pl/2023/07/jaki-jest-obecny-stan-warstwy-ozonowej/